Izvor: Nezavisne, D.Šainović

SAD nemaju strategiju za svijet koji je nastao nakon sloma Sovjetskog Saveza, zaključak je opsežne analize globalnih prilika u posljednjih dvadesetak godina američkog “Stratfora”, instituta za globalne analize.

Prema analizi ove ugledne institucije, SAD, ali ni ostatak svijeta, nisu na pravi način shvatile ogroman značaj događaja od 1989. do 1991. godine, kada su padom Sovjetskog Saveza SAD postale jedina globalna sila. Kako ističu u “Stratforu”, ni EU ni Kina u bližoj budućnosti ponajviše zbog ekonomske krize iz 2008. neće moći preuzeti značajniju ulogu u svjetskim događanjima – EU jer ekonomska kriza prerasta u ozbiljnu političku i institucionalnu krizu, a Kina zbog usporavanja izvoza, poskupljenja radne snage, koja je u ranijem periodu bila glavna prednost u odnosu na zapadne zemlje, te zbog rasta inflacije.

Takođe, “Stratfor” vidi izranjanje Irana, nove sile u regionu Bliskog istoka. Prema ovoj analizi, aktivnosti SAD u Iraku dovele su do stanja u kojem se Iran pojavljuje kao jedina ozbiljna regionalna sila.

U kontekstu svih ovih procesa, u “Stratforu” ističu da je uspon SAD u postsovjetskom periodu doveo do disbalansa i nemogućnosti da SAD na vrijeme prepoznaju procese i daju na njih pravilan i pravovremen odgovor.

“Nepripremljene institucionalno ili psihološki za svoju poziciju, SAD su zaokrenule od izrazitog optimizma devedesetih prema značajnom konfliktu i ratovima protiv militantnog islama nakon 11. septembra, ratovima koje SAD nisu mogle izbjeći i koje nisu mogle integrisati u multislojevitu globalnu strategiju. Kada jedina svjetska sila postane opsesivna samo s jednom regijom, onda čitav svijet gubi balans. Disbalans ostaje glavna karakteristika globalnog sistema danas”, navodi “Stratfor”.

U dijelu analize o EU, “Stratfor” ističe da je Mastrihtski ugovor za stvaranjem EU iz 1993. godine bio šansa za stvaranje “sjedinjenih evropskih država”, čime bi Evropa imala šansu da se nametne kao globalni faktor. Međutim, kako ističu, kriza iz 2008. godine je pokazala svu ranjivost evropskog sistema.

“Evropska vizija je izgrađena oko Njemačke, drugog po veličini svjetskog izvoznika, ali je evropska periferija ostala suviše slaba da se odupre krizi. Evropa jednostavno nije bila izgrađena da se odupre bilo kojoj finansijskoj krizi. Prije ili kasnije neka bi kriza došla i jedinstvo Evrope bi bilo ozbiljno narušeno kada bi se svaka nacija, vođena različitim ekonomskim i socijalnim realnostima, okrenula sopstvenim interesima, a ne interesima Evrope”, ističe se u analizi.

“Stratfor” navodi da postoje očekivanja da će se EU u dogledno vrijeme vratiti u stanje kakvo je bilo nakon završetka hladnog rata, ali upozorava da je to teško moguće.

“Osnove kontradikcije evropskog projekta su sada otkrivene i dok će neki evropski entitet vjerovatno preživjeti on neće ličiti na Evropu zamišljenu u Mastrihtu, a kamoli veliku viziju ‘sjedinjenih evropskih država’. Zato se potencijalna protivteža SAD neće javiti u ovoj generaciji”, ocjenjuju oni.

Motor promjena odnosa na Bliskom istoku nije kriza iz 2008. godine, nego aktivnosti SAD u toj regiji, zaključuje “Stratfor”.

“Povlačenjem SAD iz Iraka Iran se pojavio kao glavna sila u Persijskom zalivu i ima glavni uticaj na Irak. Kao dodatak ovome, s nastavkom opstanka režima Al Asada u Siriji, zahvaljujući pomoći Irana, postoji mogućnost da iranski uticaj zauzme prostor od zapadnog Avganistana do Mediteranskog mora. Čak i ako režim Al Asada padne, Iran će opet biti na dobroj poziciji da bude primarna sila u Persijskom zalivu”, ocjenjuju u svojoj analizi.

“Stratfor” takođe upozorava da SAD i dalje uviđaju na koji način krize u EU, Kini i rast Irana mogu da utiču na njih same.

“Svaki od ovih događaja će kreirati opasnosti i prilike za SAD, koje su nespremne da upravljaju tim događajima. Fragmentacija Evrope podiže pitanje budućnosti Njemačke i njenog odnosa s Rusijom. Premještanje proizvodnje u zemlje s niskim platama dovešće do njihovog naglog rasta, ali i do potencijalnih zona nestabilnosti kreiranih brzim i neumjerenim rastom. I naravno, ideja da se iransko pitanje rješava putem sankcija predstavlja oblik poricanja, a ne strategije”, upozoravaju u “Stratforu”.

“Stratfor” je demantovao da je radio bilo šta nepropisno u saradnji sa svojim kontaktima.

Naime, sajt Vikiliks počeo je s objavljivanjem tajnih mejlova ove agencije. Džulijan Ašanž, vlasnik sajta, je ustvrdio da su neke od aktivnosti “Stratfora” pranje novca, praćenje rada grupa aktivista u ime velikih korporacija i ulaganja na osnovu tajno dobijenih podataka.

“‘Stratfor’ je radio na tome da izgradi dobre izvore u mnogim zemljama širom svijeta, kao što bi bilo koji izdavač globalnih geopolitičkih analiza radio”, naveo je “Stratfor” u saopštenju i dodao da je to na propisan način, uz najviše standarde profesionalnog ophođenja.

Zasad nije jasno kako je Vikiliks došao do elektronske pošte “Stratfora”, ali se pretpostavlja da je cjelokupni sadržaj servera kopirala hakerska grupa “Anonimus” u decembru 2011. godine, kada je upala na njihov server.

SAD su nakon završetka hladnog rata pogriješile u procjeni da je pitanje terorizma riješeno, navodi “Stratfor” u analizi o terorizmu u 21. vijeku.

Navodeći genezu terorističkih organizacija iz vremena hladnog rata, koje su, za svoje potrebe, obučavali i SSSR i SAD, “Stratfor” ističe da su islamske terorističke organizacije preživjele hladni rat i prilagodile se novom svijetu.

Navodi se da prijetnja terorizma neće nestati, ali da su SAD uspjele da oslabe jake terorističke organizacije poput Al Kaide, što SAD ostavlja prostora da se fokusira na druge globalne fenomene.

Iako i dalje glavna prijetnja ostaje islamski terorizam, “Stratfor” upozorava i na druge oblike terorističkih aktivnosti.