Izvor: Advance, Standard

Nova američka vojna doktrina Održavanje globalnog vođstva: Prioriteti obrane 21. veka, službeno objavljena početkom ove godine, nedvosmisleno pokazuje da se američki fokus pomera prema Kini i regiji Azija-Pacifik.

Od vremena Vijetnamskog rata američka vojska nije bila neposredno uključena u rat većih razmera u ovoj regiji iako je u njoj permanentno prisutna. Jačanje kineske pomorske moći ključni je razlog za američku zabrinutost. Razlozi za jačanje Kine na moru su mnogobrojni, od potrebe da nadziru rute kojima prolazi nafta za kinesko tržište, pa do potrebe da nadziru rute kojima prolazi izvoz kineske robe prema drugim tržištima.

Istorija nas uči da narodi koji su utvrdili kontrolu nad glavnim pomorskim pravcima time oobezbeđuju najpovoljniji položaj u pogledu privrednog razvoja. U ovom trenutku kineske pomorske snage su inferiorne prema američkoj mornarici i ne mogu efikasno da zaštite svoje ključne plovne putove, što ugrožava bezbednost kineske privrede. Pošto ne postoji cevovodna infrastruktura koja bi kopnenim putem povezivala države Persijskog zaljeva sa Kinom, Kina je prisiljena da energente uvozi uglavnom pomorskim putevima, koje nadziru SAD. Jačanje kineske pomorske moći zato znači jačanje kineske nezavisnosti u odnosu na SAD.

Čim od Kine krenemo prema Pacifiku, nailazimo na transpacifičke satelite SAD – Japan, Južnu Koreju, Tajvan, Filipine. Spomenute države biće ključna područja budućeg talasa američke militarizacije. Pomenuta američka vojna doktrina identifikuje Kinu kao neprijatelja sa kojim će se SAD morati suočiti. Zaključuje se da pojava Kine kao regionalne sile može da uticati na američku privredu i bezbednost na različite načine. Tokom ove godine dogodila su se dva veća nesporazuma oko spornih ostrva na koja Kina polaže prava

OSTRVA U JUŽNOM KINESKOM MORU

Južno kinesko more drugi je najprometniji pomorski koridor na svetu, ono je grlo svetske pomorske rute i središte pomorske Evroazije. Kroz Malajski tesnac preko Južnog kineskog mora preveze se šest puta više nafte nego što prolazi kroz Suecki kanal i 17 puta više nafte nego što prolazi kroz Panamski kanal. Otprilike dve trećine energetskog snabdevanja Južne Koreje prolazi tim putem, gotovo 60 odsto japanskih i tajvanskih potreba, dok u Kinu kroz Južno kinesko more stiže oko 80 odsto njenog uvoza sirove nafte. Osim toga, Južno kinesko more ima dokazane rezerve nafte od oko sedam milijardi barela i procenjenih 900 trilijuna kubnih metara prirodnog gasa. Dakle, istovremeno je reč o ključnom svetskom pomorskom putu i o zanimljivom energetskom nalazištu.

Na ostrva u Južnom kineskom moru, među kojima su najpoznatija Spratly i Paracelus, prava polažu Kina, Bruneji, Malezija, Filipini, Tajvan i Vijetnam. Kinu, koja tvrdi da 90 odsto Južnog kineskog mora pripada njoj, optuživali su da želi da otme energetske resurse ostalim državama, koje imaju sopstveno viđenje teritorijalnog razgraničenja. Ali Kina je nekoliko puta predložila zajedničko istraživanje i kooperaciju drugim državama, čime daje do znanja da joj u prvom planu nisu energetski resursi koji tamo leže, već zauzimanje pozicija koje bi u budućnosti mogle da joj omoguće nadzor nad ovim vrlo važnim pomorskih koridorom. Korak u tom pravcu jeste i osnivanje vojnog garnizona Sansha (Paracelus), kao i postavljanje raketnih brigada na kineskom kopnu, koje su naoružane protivbrodskim balističkim raketama Dong-Feng 21D, jedinim oružjem na svetu koje sa velike udaljenosti, tj. sa kopna, može da ugrozi neprijateljski nosač aviona. Sve ovo upućuje da Kina želi da preuzme dominaciju nad Južnim kineskim morem, da u slučaju neke vanredne situacije tamo može da efektivno reaguje. Kina ne može da ugrozi i američku pomorsku dominaciju na otvorenom okeanu, ali ovakvim razvojem bi je mogla ugroziti u ivičnim morima. Kada bi se ušlo u razvoj naftnih i gasnih polja zajedno sa drugim državama, onda bi kineska ratna mornarica imala puno opravdanje za svoje veće prisustvo i postavljanje drugih protivbrodskih i protivvazdušnih sistema u prostoru Južnog kineskog mora. Za očekivati je da će SAD pokušavati da okrenu okolne države protiv Kine ili da stvore antikineski blok, koristeći regionalne organizacije tipa ASEAN. Ali, čak i Americi bliski Filipini razmatraju zajedničku saradnju sa Kinom na istraživanju i razvijanju naftnih i gasnih polja.

OSTRVA SENKAKU (DIAOYU) – ISTOČNO KINESKO MORE

Na ova sporna ostrva prava polažu Kina, Tajvan i Japan. Iako se radi o području bogatom ribom i pominju i gasna nalazišta, ostrva Senkaku, kao i celo Istočno kinesko more, ima veliku stratešku važnost jer je to takođe ključna plovidbena ruta. Od usvajanja programa nacionalne odbrane 1976. godine, zaštita ove pomorske rute je primarni zadatak japanskih pomorskih snaga. Dugogodišnji napori Kine da formira strateško partnerstvo sa Japanom nisu urodili plodom, pošto je Japan i dalje usko povezan sa SAD. Kina, isključivo kao ekonomska supersila, ne uspeva da navede proameričke satelite u regiji da počnu da vode nezavisniju spoljnju politiku, a SAD koriste te zemlje u opkoljavanju i sputavanju Kine. I u ovom slučaju, kao i u slučaju Južnog kineskog mora, očito je da Kina ne prihvata američki strateški primat kao prirodan ili poželjan i da će ga u budućnosti pokušati izazvati. Zabijanje kineskih zastavica po otocima predstavlja samo odskočnu dasku, tj. prvi korak u tom poduhvatu. Dovoljno je pogledati kartu, da se vidi koliku stratešku važnost ima ovo ostrvlje. Ono se nalazi u neposrednoj blizini Tajvana, koji je ugaoni kamen trenutne geopolitičke konfiguracije u regiji. Tajvan deli kineska mora na istočno i južno i razdvaja Kinu od Pacifika. Svrstavanje Tajvana uz SAD drži Kinu zatvorenu u kutiji i onemogućava širenje kineskog uticaja na Pacifik. Svrstavanje Tajvana uz Kinu to u potpunosti menja, Kina tada izlazi iz kutije i u mogućnosti je da projektuje svoju vojnu moć na Pacifiku.

Kineski potezi u Južnom i Istočnom kineskom moru pokazuju da je Kina živa. Ona je godinama bila impotentna, pasivna po ovom pitanju, te je svoju moć izgrađivala u drugim sferama. Posljednji potezi definitivno pokazuju da je tome došao kraj. U svim ovim nesporazumima oko ostrva nije spor između Kine i Filipina, Kine i Tajvana ili Kine i Japana; već je spor između Kine, kao vodeće azijske sile, i američke hegemonije, koja preplavljuje regiju Azija-Pacifik. Trenutno još nema dovoljno razloga da se proameričke države u regiji počnu okretati od SAD i da tada, shodno zdravom razumu, prave strateško partnerstvo – u pravom smislu reči – sa susednom Kinom. No jačanje Kine, kao i njena težnja da postane partner pomenutim državama, otvaraju mogućnost budućeg raspada američke transpacifičke hegemonije u ovoj regiji i stvaranje prirodne regije Azija-Pacifik bez američkog uticaja. To je i jedino objašnjenje nove američke vojne doktrine koja skreće fokus sa kopnene borbe protiv pobunjenika u Avganistanu na pomorsku krizu u Pacifiku, koja je u Vašingtonu detektovana kao prva pretnja njihovim interesima. U skladu s tim, SAD će razmestiti 60 odsto svojih pomorskih snaga u regiji. Krenuće sa izgradnjom novih vojnih kapaciteta na nuklearnom, konvencionalnom (vazdušna i pomorska moć), protivraketnom i kibernetskom polju. Istovremeno će razvijati novi vazdušno-pomorski borbeni koncept, kao novu operativnu doktrinu za američko suprotstavljanje budućim kineskim naporima.

________

Uputnice:

China Losing Patience With Japan Over East China Sea Dispute

http://www.4thmedia.org/2012/10/17/a-japanese-ex-diplomat-accues-the-sino-japanese-rift-part-of-us-agenda-the-truth-behind-post-war-history/
http://thelastcolumnist.com/world/china-prepares-for-war-over-south-china-sea-spratly-islands/

New Military Doctrine: America is “Looking for Enemies”: Threatening China

http://www.chinausfocus.com/foreign-policy/is-the-us-rebalancing-to-the-asia-pacific-sustainable/
http://www.foreignpolicy.com/articles/2011/08/15/the_south_china_sea_is_the_future_of_conflict
http://www.china.org.cn/opinion/2010-10/30/content_21236294.htm
http://www.futuredirections.org.au/publications/energy-security/27-energy-security-swa/205-china-proposes-joint-exploration-of-spratly-islands.html
http://www.bbc.co.uk/news/world-asia-china-18949941
http://gizmodo.com/5928295/chinas-df+21d-missile-is-a-one+shot-aircraft-carrier-killer
http://focustaiwan.tw/ShowNews/WebNews_Detail.aspx?ID=201207020037&Type=aTOD
http://www.chinasignpost.com/2010/12/china-deploys-world%E2%80%99s-first-long-range-land-based-%E2%80%98carrier-killer%E2%80%99-df-21d-anti-ship-ballistic-missile-asbm-reaches-%E2%80%9Cinitial-operational-capability%E2%80%9D-ioc/
http://ajw.asahi.com/article/special/isles_dispute/AJ201209210017
http://www.forbes.com/sites/stephenharner/2012/08/26/u-s-japan-security-alliance-is-obsolete-leaving-japan-caught-between-china-and-the-u-s-in-a-new-asian-order/
http://nationalinterest.org/commentary/why-we-need-taiwan-5815