Izvor: Advance, Boris Nikolevski

Vreme je za analizu kojom ćemo ukazati šta na međuetničkom i geopolitičkom planu znače rezultati lokalnih izbora u Makedoniji. Posle relativno duge i bolne političke krize u zemlji, koja je trajala više od mesec dana, ona je pod pritiskom Evropske unije utihla i raspisani su lokalni izbori, na kojima su učestvovale sve značajne političke stranke u Makedoniji.

Već u prvom krugu koalicija Za bolju Makedoniju sa vladajućom strankom VMRO-DPMNE Nikole Gruevskog na čelu doslovno je pomela najvećeg konkurenta koaliciju pod imenom Budućnost sada na čelu sa Brankom Crvenkovskim, liderom SDSM. Koalicija Gruevskog pobedila je u čak 56 opština nasuprot samo četiri opštine koje je osvojila koalicija predvođena socijaldemokratama.

Gruevski je pokazao da je u ovakvoj konstelaciji političkih odnosa u zemlji doslovno nepobediv i da mu njegova moćna propagandna i glasačka mašinerija obezbeđuje još najmanje nekoliko godina sigurnu poziciju na političkom tronu. Jedini način da opozicija ozbiljno ugrozi Gruevskog su reforme u vrhu SDSM te verovatno novi lider koji će biti sposoban da ujedini celu opoziciju i ponudi održive programe i koncepte za bolju budućnost zemlje.

MEĐUETNIČKI I GEOPOLITIČKI PLAN Ali ono što zabrinjava je i cilj ove analize – dakle, ne apsolutna pobeda VMRO-DPMNE, već opštine u kojima je pobedila DUI (Demokratska unija za integraciju) na čelu s Alijem Ahmetijem, bivšim političkim predstavnikom tzv. ONA (Oslobodilačke narodne armije Albanaca u Magedoniji), koja je 2001. godine ubijala legitimne pripadnike makedonskih bezbednosnih snaga u višemesečnom ratu, a ne konfliktu, kako se želi prikazati. To nije bio konflikt (oružani sukob), već je imao sve potrebne elemente rata.

DUI je odnela pobedu u sedam opština, sve u zapadnom delu Makedonije, koje su većim delom zacrtane u famoznom projektu započetom još 1878. godine u Prizrenu (Prizrenska liga) pod imenom „Velika Albanija“.

Taj projekat je većim delom ostvaren, čak oko 70 odsto. Ostale su još tri relativno ostvarive komponente koje zadovoljavaju osvajačke apetite ekstremnih Albanaca dok sanjaju o državi koja će ujediniti sve Albance u regionu. Komponente koje albanski ekstremisti nastoje da ostvare u tom projektu su deo zapadne Makedonije (opštine Struga, Kičevo, Debar, Tetovo, Gostivar, deo Skoplja i Kumanova), opštine na jugu Srbije (Medveđa, Preševo i Bujanovac – naseljene većinski albanskim stanovništvom) i jug Crne Gore.

Upravo su opštine u zapadnom delu Makedonije dobile ili već imale gradonačelnike Albance, i danas kao nikad pre etničke granice su jasno iscrtane. Još više zabrinjava što su teritorijalne aspiracije sadašnjih gradonačelnika – posebno novog gradonačelnika Kičeva, opštine koja je do sada imala Makedonca za gradonačelnika – koji su na vrlo romantičan način tokom izborne kampanje javno govorili o stvaranju „Velike Albanije“ od Struge do Kumanova. Objavljivali su svoje slike sa „kalašnjikovima“ iz 2001, kada su se digli protiv države, i na taj način osvajali glasove svog elektorata, od kojeg je ogroman deo došao avionima iz dijaspore (SAD, Švajcarska, Austrija, Nemačka, Hrvatska itd.) samo da bi glasao, bez obzira što već dugi niz ne živi godina u Makedoniji i ne deli probleme građana u tim opštinama. Ali, bez obzira na to što su njihove pobede nelegitimne, one su legalne, i to donosi nove izazove na makedonskoj političkoj sceni, koja će u budućnosti biti izuzetno turbulentna.

SNOVI O MAKEDONIJI

Da bi se mogli shvatiti razlozi i uzroci velikoalbanskih snova ekstremnih Albanaca, potrebno je vratiti se u ne tako davnu prošlost i jasno pokazati prstom ko je i zašto iz makedonskog političkog bloka omogućio njihovo ostvarivanje.

Godinu 2004. Makedonci će dugo nositi u sećanju. To je godina kada je, kako mnogi kažu, „Makedonija prodana“. Tada su SAD priznale Makedoniju pod ustavnim imenom, ali je i na nelegitmnom referendumu tada izglasana nova teritorijalna podela zemlje, od koje su korist izvukli jedino Albanci.

Većina opština u zapadnoj Makedoniji koje su do 2004. godine imale Makedonce za gradonačelnike pripajanjem okolnih sela koja nikad nisu ni gravitirale prema tim gradovima preko noći su postale većinski albanske, i to sve „u duhu suživota i Ohridskog mirovnog sporazuma“. Najbolji primer za to je grad Struga, koji se nalazi u jugozapadnom delu zemlje, gde je tadašnji premijer Vlado Bučkovski (tada desna ruka Branka Crvenkovskog) pod opsadom gnevnih građana jedva izvukao živu glavu zbog toga što je njegova stranka SDSM na referendumu – koji je definitivno bio nelegitiman zbog izuzetno niske izlaznosti – provodila kampanju pod motom: „Neka pitanja ne zaslužuju odgovor“. Time se želelo poručiti da pitanje o teritorijalnoj podeli, šta se njim dobija, a šta gubi – ne zaslužuje odgovor.

Takođe, naivno je govoriti i misliti da je SDSM samo na svoju inicijativu pomogao donošenje Zakona o teritorijalnoj podeli. Veliku ulogu u tome su imale i SAD, koje su iste godine priznale Makedoniju pod ustavnim imenom, a zauzvrat tražile udovoljavanje Albancima, koje već dugi niz godina koriste kao ključnog igrača u ostvarivanju svojih interesa na Balkanu. Zašto je tadašnja vlast udovoljila interesima SAD i njihovom ključnom igraču Albancima, još se ne zna.

Bitan faktor u ostvarivanju secesionističkih snova Albanaca u Makedoniji je i obeležavanje teritorije. To je poslednjih godina poprimilo veće razmere, i ne bi bilo čudno da, kad neki stranac putuje kroz zapadni deo zemlje, posebno kroz mesta gde žive Albanci, pomisli kako putuje kroz neku muslimansku zemlju.

To je tako zbog brze gradnje islamskih verskih objekata – džamija arapskog stila, koji nije obeležje Albanaca koji žive u regionu ukoliko se uzme u obzir raniji izgled njihovih verskih objekata. Za poslednjih deset godina one se grade masovno, po nekoliko u svakom većem albanskom selu, posebno kraj saobraćajnica kako bi bile lako uočljive, pa se time želi obeležiti albanska teritorija.

Gradnja u tom stilu sama po sebi je za neinformisane izuzetno čudna, ali, ukoliko se malo dublje pogleda ko to finansira, sve to je za očekivati. Izgradnju muslimanskih verskih objekata u arapskom stilu, uporedo sa finansiranjem vehabizma na ovim prostorima, finansiraju ni manje ni više nego bogate monarhije, među kojima su najdarežljiviji Katar, Saudijska Arabija i Kuvajt.

KAKO PROTOV SEPARATIZMA

Ekstremizam, svejedno sa koje strane dolazio, za zdravi razvoj jedne demokratske zemlje kao što je Makedonija nije poželjan i, ukoliko postoji, potrebno ga je iskoreniti koliko god je to moguće.

Najbolji i najefektivniji metod sprečavanja „albanizacije“ zapadne Makedonije je ukidanje sadašnje teritorijalne podele zemlje i sprečavanje pripajanja nekih planinskih albanskih sela koja uopšte ne gravitiraju gradovima gde Makedonci imaju šansu da budu većina. Zašto to do sada nije učinjeno i zašto ta velika nepravda nanesena makedonskom narodu nije ispravljena, odgovor se ne može tražiti od socijaldemokrata, već od VMRO-DPMNE, koja je na vlasti od 2006. godine.

Nikola Gruevski, kao lider te stranke, do sada je imao mogućnost da to promeni, ali očito za to nije imao hrabrosti zbog koalicije na republičkom nivou sa Alijem Ahmetijem, liderom albanske DUI. Prema ustavnim izmenama iz 2001, koje su u saglasnosti sa Ohridskim mirovnim sporazumom, ko god da je na vlasti iz makedonskog bloka mora da bude u koaliciji sa jednom albanskom strankom. Mnogi se slažu da je od DUI bolja alternativa DPA (Demokratska partija Albanaca) na čelu sa Menduhom Tačijem. Ali, zbog trenutne koalicije, takav potez Gruevskog bio bi opasan po njegovu vlast jer bi albanski partner mogao da izazove političku krizu i napusti koaliciju, da potom širi međuetničke tenzije i nemire širom zemlje. Ono što je neopravdano za Gruevskog je to što za ovakvo stanje i poraz u navedenim opštinama krivi Crvenkovskog. Crvenkovski je posle 2004. godine za to politički kažnjen, i do danas nije bio na vlasti, ali, posle punih sedam godina vlade Gruevskog, nije korektno pozivati se na nečije greške, a da pritom imate sve instrumente da te greške ispravite.

Na poslednjim lokalnim izborima imali smo priliku da vidimo i nešto za pohvalu i za vlast i za opoziciju, nešto što nedostaje makedonskom političkom bloku. Naime, vladajuća VMRO-DPMNE i opoziciona SDSM postigle se dogovor o zajedničkom nastupu u Strugi i Kičevu. Ujedinile su narod kako bi Struga ponovno dobila a Kičevo zadržalo gradonačelnika Makedonca. Nisu uspele zbog veoma podle igre albanskog političkog bloka, koji je finansirao dolazak oko 8.000 Albanaca iz dijaspore i tako dobio izbore na nelegitiman način. Ali bitno je ujedinjenje koje će, nadajmo se, na sledećim izborima ispuniti svoj cilj.

Ukoliko ne dođe do promene u teritorijalnoj organizaciji zemlje, gdje su opštine mnogo samostalnije u donošenju odluka, sa ovom konstelacijom odnosa budućnost zemlje u obliku koji sada poznajemo biće neizvesna, a pozivi albanskih političkih lidera, gradonačelnika i nevladinih organizacija na federalizaciju zemlje, secesiju teritorija gdje su na vlasti, promenu imena a samim tim i identiteta većinskog makedonskog stanovništa i moguća destabilizacija zemlje kao jedini način za ulazak u posrnulu Evropsku uniju i NATO – biće sve glasniji.

Naravno, kako će se stvari odvijati zavisi i od odnosa između Kosova i Srbije, odnosno hoće li Kosovo biti podeljeno. Ukoliko bude, Albanci će preko Makedonije nastojati da nadoknade izgubljeni deo, što svakako nije dobro i već sad se mora krenuti ka pronalaženju rešenja kako da se to spreči.